Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ΘεσσαλονίκηςΕπιστημ. Υπεύθυνη: Ελισάβετ Χατζηαντωνίου, επίκουρη καθηγήτρια Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ
ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
«ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» (ΠΒΘ)
Τίτλος Προγράμματος: ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Ακρώνυμο: ΠΒΘ
Φορέας Υποδοχής: Τμήμα Ιστορίας Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΚΒΕ /ΑΠΘ)
Επιστημονικά Υπεύθυνη: Ελισάβετ Χατζηαντωνίου, Επίκουρη καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ
Σύντομη Παρουσίαση: Το ερευνητικό πρόγραμμα «Προσωπογραφία Βυζαντινής Θεσσαλονίκης» (ΠΒΘ) υλοποιείται στο Τμήμα Ιστορίας του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών, έπειτα από έγκρισή του τον Ιούνιο του 2018 από το τότε Διοικητικό Συμβούλιο (αριθμός συνεδρίασης 142/20.06.2018).
Επιστημονικώς υπεύθυνη είναι η Ελισάβετ Χατζηαντωνίου, Επίκουρη καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ.
Βασικοί/ές συνεργάτες/-ιδες είναι οι εξής (αλφαβητικά):
Ευαγγελία Αμοιρίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εκκλησιαστικής Ιστορίας, Τμήμα Θεολογίας, Θεολογική Σχολή ΑΠΘ
Αλεξάνδρα Βασιλείου-Seibt, Καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας και Σφραγιστικής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ
Αγγελική Δεληκάρη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σλαβικής Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ
Πολύμνια Κατσώνη, τ. Καθηγήτρια Βυζαντινής Ιστορίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ
Χριστίνα Παπακυριακού, Δρ. Βυζαντινής Αρχαιολογίας, ΕΔΙΠ Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφική Σχολή ΑΠΘ
Μάριος Τάνταλος, Δρ. Νομικής, ΕΔΙΠ Τμήματος Νομικής/ΕΚΠΑ
Στο πρόγραμμα συμμετέχουν, επίσης, μεταπτυχιακοί απόφοιτοι και υποψήφιοι διδάκτορες: Δημήτριος Σιδηρόπουλος (Υποψ. Διδάκτορας, Βυζ. Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/ΑΠΘ), Στυλιανός Αποστόλου (Κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος/Βυζ. Ιστορία, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/ΑΠΘ), Στεφανία Αρβανιτάκη (Κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος/Βυζ. Ιστορία, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας/ΑΠΘ).
Υπάρχουν προοπτικές για διεύρυνση της ερευνητικής ομάδας έπειτα από πρόσκληση και θετική ανταπόκριση συναδέλφων από το ίδιο Τμήμα και από άλλα Τμήματα και Σχολές του ΑΠΘ, με στόχο την διεπιστημονικότητα και την επιτάχυνση των εργασιών.
Βασικός χώρος φιλοξενίας του προγράμματος είναι η αίθουσα του Τμήματος Ιστορίας του ΚΒΕ ΑΠΘ, όπου υπάρχει η βασική υλικοτεχνική υποδομή, ενώ για την υλοποίησή του αξιοποιείται και η ειδική βιβλιοθήκη του Κέντρου.
Ερευνητικά ζητούμενα – Σκοπός και συμβολή του προγράμματος:
Ερευνητικά ζητούμενα: Η πόλη της Θεσσαλονίκης, η άμεση ενδοχώρα και η διοικητική της περιφέρεια είναι μια από τις περιοχές της βυζαντινής αυτοκρατορίας με την καλύτερη τεκμηρίωση από τις σωζόμενες πηγές. Αν και πτυχές και (υπο)περίοδοι της ιστορίας της Θεσσαλονίκης έχουν εξεταστεί στο πλαίσιο πλήθους ειδικών άρθρων και μελετών, ωστόσο απουσιάζει από τη σύγχρονη βιβλιογραφία μια συνολική, ολοκληρωμένη και επισταμένη μελέτη και παρουσίαση της προσωπογραφίας και των κοινωνικών-πολιτικών-οικονομικών δικτύων της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Το κενό αυτό αποσκοπεί να καλύψει το πρόγραμμα «Προσωπογραφία Βυζαντινής Θεσσαλονίκης», αξιοποιώντας τα κεκτημένα της έρευνας αλλά και τα νέα πορίσματα και ερευνητικά εργαλεία που θα προκύψουν από τις εργασίες του προγράμματος.
Σκοπός του προγράμματος είναι να συμβάλει στη μελέτη της κοινωνίας και γενικά της ιστορίας της δεύτερης σημαντικότερης πόλης του Βυζαντίου και της ακτινοβολίας της κατά την πρώιμη, μέση και ύστερη περίοδο (4ος-15ος αι.).
Για τον λόγο αυτό, συγκεντρώνονται επισταμένως και μελετώνται κριτικά και συνδυαστικά όλες οι μαρτυρίες που αναφέρονται σε πρόσωπα και οικογένειες με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, καθώς και σε πρόσωπα που έζησαν και έδρασαν στην πόλη και στην άμεση ενδοχώρα της (Αξιός-Στρυμόνας). Στην παρούσα φάση οι εργασίες της ερευνητικής ομάδας εστιάζουν στους 11ο και 12ο αιώνες.
Παραδοτέα του Προγράμματος:
- Προσωπογραφικό Λεξικό Βυζαντινής Θεσσαλονίκης (ΠΛΘ) – Ψηφιακή Βάση Δεδομένων (προσβάσιμη στο επιστημονικό και ευρύ κοινό ως ιστότοπος), με αλφαβητική, ειδολογική και χρονολογική κατάταξη των δεδομένων, από την οποία θα προκύπτουν δυνατότητες εύκολης και γρήγορης αναζήτησης πληροφοριών και συνδυαστικών αναζητήσεων
- Σε δεύτερο στάδιο η ερευνητική ομάδα θα προχωρήσει στη συγγραφή και δημοσίευση συνθετικών μελετών για την ιστορία, την κοινωνία και την προσωπογραφία της Θεσσαλονίκης.
Η έρευνα που θα έχει προηγηθεί θα επιτρέψει τη σύνθεση ενός πολύτομου συγγραφικού έργου που θα παρέχει πληροφορίες για: (i) την ιστορία της πόλης και της ευρύτερης περιοχής (πολιτικο-στρατιωτικά γεγονότα, σημαντικά πρόσωπα και εξελίξεις) (ii) την πολιτικο-στρατιωτική διοίκηση και διοικητική προσωπογραφία, (iii) την εκκλησιαστική ιστορία/διοίκηση και την αντίστοιχη προσωπογραφία, (iv) την οικονομία της περιοχής, τους οικονομικούς φορείς και τους επαγγελματίες, (v) την κοινωνία (κοινωνικές δομές, ομάδες, κοινότητες, δημογραφικές εξελίξεις, κοινωνικά δίκτυα, (vi) την πνευματική και καλλιτεχνική ανάπτυξη, (vii) τη Θεσσαλονίκη και τον σλαβικό κόσμο και τις προσωπικότητες που διαδραμάτισαν ρόλο.
Σημασία/Συμβολή του Προγράμματος:
- Η δημιουργία ενός εύχρηστου και ελεύθερης πρόσβασης ερευνητικού εργαλείου με διαχρονική εστίαση στον χώρο της Θεσσαλονίκης και της Κεντρικής Μακεδονίας (ΠΛΘ) θα συμβάλλει στη διάχυση της γνώσης, στη διευκόλυνση της έρευνας και στην ανάδειξη και προβολή του επιστημονικού έργου που παράγεται στο ΚΒΕ
- Η συγγραφή και δημοσίευση μιας συνολικής, ολοκληρωμένης και πλήρως τεκμηριωμένης μελέτης για την ιστορία, την κοινωνία και την προσωπογραφία της Θεσσαλονίκης, που θα λάβει υπόψη τα νεότερα πορίσματα και τις προσεγγίσεις της σύγχρονης έρευνας και θα καλύψει ένα αισθητό κενό στη βιβλιογραφία
- Η συμμετοχή του ΚΒΕ στον διεθνή επιστημονικό διάλογο για τη μελέτη της Προσωπογραφίας του Βυζαντίου (ως βασικού εργαλείου για την έρευνα των διοικητικών, κοινωνικών και οικονομικών δομών, θεσμών και δικτύων) και στη νέα τάση της έρευνας που υπαγορεύει τη χρήση των σύγχρονων τεχνολογιών
- Η συνεργασία με συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων προαγάγει τη διεπιστημονικότητα, που εμπίπτει στους σκοπούς που υπηρετεί το ΚΒΕ